پرسش :

پسر برادرم که ۱۲ سال دارد و از نعمت پدر و مادر محروم است، تحت سرپرستی ما است. او یک مقدار لجباز است و در مدرسه بی قراری می کند یا اگر برای او چیزی نخریم، او گریه و لجبازی می کند و با دروغ می گوید خودت گفتی آن را می خری. با این حال ما سعی می کنیم که با محبّت به او کمک کنیم. لطفاً ما را راهنمایی کنید که چگونه با او رفتار کنیم تا مطیع تر شود؟


پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):

اوّلین کار برای پیشگیری از درخواست های زیاد و لجبازی های او، این است که عمو باید نیازهای این نوجوان را قبل از این که او ابراز کند، شناسایی کنند و نیازهای حقیقی او را پاسخ بدهند.
اتّفاقاً بچّه هایی که والدین شان یا کسانی که سرپرستی آن ها را به عهده دارند، به نیازهای آن ها توجّه می‌کنند، این بچّه ها مطیع تر و گوش به فرمان ترند؛ ولی اگر بچّه بداند که باید دائماً نیازهای خودش را بیان کند و معلوم نیست که توجّه کنند یا نه، فکرش مدام درگیر این موضوع است. لذا حتماً والدین باید به نیازهای فرزند یا فرزند خوانده شان توجّه داشته باشند.

در اینجا به چند مورد از نیازهای اساسی این گروه سنّی اشاره می‌کنیم که باید به این نیازها توجّه شود:

الف. نیاز های حسّی
والدین باید به نیازهای حسّی فرزند توجّه داشته باشند؛ مثلاً این که چه غذاهایی را دوست دارد، چه نوشیدنی دوست دارد، جای خواب و زمان خواب مناسب او کدام است؛ والدین باید به این نکات توجّه و آن ها را پیش بینی کنند.
گاهی اوقات می‌توانند از خود او بپرسند؛ مثلاً صبح که دارد به مدرسه می رود، مادر از او بپرسد: ناهار چی دوست داری امروز برایت درست کنم؟ و می توانند چند غذا را نام ببرند تا خود او انتخاب کند. در این صورت وقتی به خانه می‌آید و می‌بیند غذایی را که او دوست داشته آماده کرده اند، این بچّه مطیع تر می شود.

ب. فراهم کردن محیط آرام
دوّمین نکته ای که باید توجّه شود این است که محیطی که او در آن جا زندگی می کند، باید یک محیط امن و آرام باشد به عنوان مثال نباید درگیری های لفظی و بی نظمی های فیزیکی در آن محیط اتّفاق بیفتد.

ج. ابراز محبّت
نکته ی سوّم محبّت است که این محبّت را به روش های مختلف می توانند ابراز کنند. بچّه ای که از نعمت پدر و مادر محروم است، سایر افراد خانواده مثل پدر بزرگ، مادر بزرگ، دایی، عمو و دیگران می‌توانند بخشی از محبّت مورد نیاز او را جبران کنند و به آن پاسخ بدهند.

د. احترام
نکته چهارمی که باید به آن توجّه کنند، احترام است. در سنین نوجوانی، مهم ترین نیاز نوجوان، احترام گذاشتن و حفظ جایگاه اجتماعی اوست؛ یعنی باید برای او ارزش قائل باشیم؛ به عنوان مثال گاهی اوقات پدر خوانده می‌تواند بگوید: پسر خوبم من خیلی دوست دارم که امروز شما با من به محل کارم بیایید؛ چراکه من به تو افتخار می‌کنم؛ لذا به این ترتیب می‌توانیم او را به اجتماع معرفی کنیم و این کار باعث می‌شود که این بچّه مطیع و حرف گوش کن شود.

ه. توجّه به کارهای مورد علاقه ی او
والدین باید به کارهایی که بچّه ها دوست دارند آن ها را انجام بدهند، توجّه کنند؛ البته کارهایی که مباح و مشروع است. ما باید بستر این کارها را برای آن ها فراهم کنیم؛ مثلا اگر خطّاطی دوست دارد، یک استاد خطاطی برایش بگیریم یا او را به کلاس خط بفرستیم. همچنین اگر  مکانیکی دوست دارد، هیچ ایرادی ندارد که گاهی اوقات پدر وقتی دارد ماشین را درست می کند، او را بیاورد کنار دست خودش و به او اجازه و فرصت بدهد. لذا وقتی ما به کارهای مورد علاقه ی او، توجّه کنیم و بگذاریم آن کارها را انجام دهد، قطعاً خواهیم دید که او مطیع تر می‌شود.

و. اهمیّت دادن به ظاهر
در سنّ نوجوانی، یکی از نیازهای نوجوانان، خوب بودن ظاهر آن هاست. آن ها دوست دارند که وضعیت ظاهریشان مرتّب و منظّم باشد. مثلاً رنگی را که دوست دارند بپوشند و مدل مویی که دوست دارند، داشته باشند. اگر این موارد هم روی خط شرعی و دینی حرکت کند، هیچ ایرادی ندارد.